Είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που επέλεξε ο
ίδιος πατρίδα. Όλοι τον ξέρουν σαν ένα διάσημο Άγγλο συγγραφέα και
περιηγητή. Κι όμως ήταν μια απ τις σπουδαιότερες μορφές της μάχης της
Κρήτης. Γιατί πατρίδα σου είναι εκεί που είναι οι μνήμες και τα βιβλία
σου.
Ο Χειμώνας του 1943 επιδείνωσε τα ήδη υπάρχοντα προβλήματα. Έκανε τους
πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους. Οι ηλικιωμένοι, οι
άρρωστοι, οι φτωχοί και τα παιδιά ήταν τα πρώτα θύματα της πείνας που πολλές
φορές είχε πιο εντυπωσιακά αποτελέσματα κι απ τις σφαίρες. Γέμισαν οι δρόμοι με
ανθρώπους πρησμένους, αναίσθητους απ την πείνα, σκελετωμένα πτώματα φορτωμένα
σε καρότσια. Αυτές οι εικόνες έχουν καταγραφεί στη μνήμη όχι μόνο όσων τα
έζησαν. Στις επαρχιακές πόλεις τα πράγματα ήταν λίγο καλύτερα. Όλο και θα υπήρχε
κάποιο χωράφι που θα έδινε καρπούς και χόρτα, κάποιο ζωντανό που θα έδινε γάλα
και μαλλί. Στις πόλεις όμως τα πράγματα ήταν τραγικά. Το ΕΑΜ προσπαθούσε με
συσσίτια να μετριάσει το πρόβλημα αλλά τα μέσα που διέθετε ήταν λίγα και τα
αποτελέσματα περιορισμένα.
Τα παιδιά της Κατοχής έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στα γεγονότα εκείνα.Βέβαια όταν μιλάμε για παιδιά της Κατοχής δεν
ήταν μόνο τα παιδιά που γεννήθηκαν τότε, δεν ήταν μόνο τα πεινασμένα,
σκελετωμένα παιδιά, ούτε οι σαλταδόροι που έκλεβαν τρόφιμα και πολεμικό υλικό
απ τους Γερμανούς. Παιδιά της Κατοχής δεν ήταν μόνο τα αετόπουλα που μπήκαν
στον αγώνα μεταφέροντας προκηρύξεις, διαταγές, όπλα και ότι άλλο μπορεί να
φανταστεί κανείς.
Τα παιδιά δεν τα υποψιαζόταν εύκολα κάποιος. Παιδιά της
Κατοχής ήταν και τα παιδιά της Ομονοίας. Ήταν παιδιά που είχαν χάσει τους
γονείς και τα σπίτια τους και ζούσαν όλα μαζί σε ομάδες.
Επέλεγαν για αρχηγό
τον πιο δυνατό και ικανό της παρέας. Κάθε πρωί τα παιδιά έβγαιναν στους δρόμους
ψάχνοντας ακόμα και στα σκουπίδια να βρουν τρόφιμα. Οι τενεκέδες των σκουπιδιών
σα να υπήρχαν τότε μόνο να προμηθεύουν λίγες λεμονόκουπες τους πεινασμένους. Το
μεσημέρι γυρνούσαν πίσω στην πλατεία Ομονοίας που ήταν στο σπίτι τους, ήταν η
στέγη τους με ότι είχαν μαζέψει.
Τα συγκέντρωναν και έβαζαν να φάνε πρώτα τα
πιο μικρά και μετά τα μεγαλύτερα. Για τις "αποστολές" να βρουν ρούχα
ή παπούτσια που ήταν πιο επικίνδυνο έβγαινε ο αρχηγός και κάποια απ τα
μεγαλύτερα παιδιά.
Στόχος ήταν οι αποθήκες των Γερμανών, νοσοκομεία,
πτωχοκομεία ακόμα και νεκροταφεία.Κι
εδώ φρόντιζαν πρώτα τα πιο μικρά και αδύναμα παιδιά.
Τις παγωμένες νύχτες του χειμώνα προσπαθούσαν
να ζεσταθούν απ τη ζέστη που έβγαζαν οι σχάρες του ηλεκτρικού.
Γι αυτό
κοιμόντουσαν κατά ομάδες. Έτσι κουρασμένα και πεινασμένα που ήταν μπορεί να τα
ξεγελούσε ο ύπνος και τότε η σχάρα που έκαιγε θα μπορούσε να τους δημιουργήσει
εγκαύματα. Αλλά και το χιόνι που έπεφτε πάνω τους θα μπορούσε να τα παγώσει.
Έτσι λοιπόν κάποια απ τα μεγαλύτερα παιδιά ξυπνούσαν τα υπόλοιπα κάθε λίγα
λεπτά για να αλλάξουν πλευρό. Ουσιαστικά το κάθε παιδί ήταν υπεύθυνο όχι μόνο
για τη ζωή τη δική του αλλά και για τη ζωή των υπολοίπων.
Αν κάποιο παιδί
πέθαινε έλεγαν ότι πέθαινε τουλάχιστον ζεστά. Έτσι κάποιο άλλο παιδί έπαιρνε τη
θέση του. Το ίδιο γινόταν και με τα ρούχα. Τα ρούχα του νεκρού παιδιού τα
μοιράζονταν τα υπόλοιπα. Αυτά ήταν τα παιδιά της Ομόνοιαςστην Αθήνα του Δεκέμβρη του 43
Πηγές: Κωνσταντινιάδου Αργυρώ(μέλος ΕΑΜ Αθήνας), Κύρος Παπάζογλου(παιδί της Ομόνοιας του 1943)
http://kokkinosfakelos.blogspot.com
ttp://kokkinosfakelos.blogspot.gr
Το κομβικό σημείο
που βρίσκεται η Ραφήνα ως λιμάνι την έκανε να πρωταγωνιστήσει σε πολλές στρατιωτικές
επιχειρήσεις κατά την περίοδο της Κατοχής. Απ τη Ραφήνα έφυγαν με νηοπομπή για
την Αίγυπτο πάνω από 4000 Βρετανοί στρατιώτες και πολίτες που βρίσκονταν στην
Ελλάδα μόλις οι Γερμανοί μπήκαν στην Αθήνα. Κάποια καράβια της νηοπομπής
κατέληξαν στην Κρήτη.
Ο Λόφος του Οχυρού
Γερμανοί λοιπόν(κυρίως
αυστριακής καταγωγής) έφτασαν και στη Ραφήνα την Πρωτομαγιά του 1941. Απ την
πλατεία Πλαστήρα κάλεσαν όλους τους κάτοικους που έντρομοι κοιτούσαν πίσω από
τις γρίλιες των σπιτιών τους. Οι Γερμανοί ξεκίνησαν τις επιτάξεις σπιτιών και
ξενοδοχείων, κάποια τμήματα κατέβηκαν προς τη θάλασσα και κάποιες μονάδες ανέβηκαν
στο Λόφο της Παναγίτσας. Αυτή τη στρατηγική θέση επέλεξαν ώστε να μπορούν να
εποπτεύουν όλη την περιοχή.Ο Λόφος λίγο
αργότερα με τα οχυρωματικά έργα που έγιναν ονομάστηκε Λόφος του Οχυρού και ήταν
το αρχηγείο τους. Στο κέντρο του Οχυρού, στο σημείο με την καλύτερη θέα έστησαν
ένα μεγάλο παρατηρητήριο για να ελέγχουν
το Νότιο Ευβοϊκό. Ο κάθε κάτοικος της Ραφήνας 16-60 χρονών είχε την υποχρέωση
να βοηθήσει τους Γερμανούς στο έργο τους κάνονταςμια αγγαρεία που μεταφραζόταν είτε σε σκάψιμο
στοών για το οχυρό, ρίξιμο μπετόν για να σκεπαστούν οι στοές, κατασκευή με
τσιμέντο και μπετόν των βάσεων των πολυβολείων. Η αμοιβή τους ήταν ένα κομμάτι
μαύρο ψωμί και στην καλύτερη των περιπτώσεων και μερικά μουχλιασμένα δαμάσκηνα.
Στο λόφο λοιπόν κατασκεύασαν καταλύμματα για να
μένουν αλλά και καταφύγια. Για ασφάλεια το είχαν περιφράξει μεαγκαθωτά συρματοπλέγματα και πασσάλους και ανάμεσα είχαν τοποθετήσει
νάρκες. Εκεί λοιπόν υπήρχαν πέντε περιστρεφόμενα κανόνια που προέρχονταν απ τη
Γαλλία απ τη Γραμμή Μαζινό(το ένα ήταν γιουγκοσλαβικό). Οι βάσεις που
στηρίζονταν ήταν από μπετόν και είχαν περιμετρικά υπόγειες τσιμεντένιες
αποθήκες πυρομαχικών και ορύγματα για να επικοινωνούν μεταξύ τους. Στη συνέχεια
κατασκεύασαν βάσεις αντιαεροπορικών
πυροβολείων, άνοιξαν μέσα στα βράχια ορύγματα δημιουργώντας έτσι αυτοσχέδια
παρατηρητήρια και έστησαν πολυβολεία από μπετό σε διάφορες θέσεις της Ραφήνας.
Για ασφάλεια έχτισαν και ένα αντιαρματικό τείχος με μια πύλη ώστε να ελέγχουν όποιον ήθελε να
περάσει στο λιμάνι. Πίστευαν ότι το τείχος θα τους προστάτευε από Συμμαχική Απόβαση
ή απ΄οποιαδήποτε άλλη αντιστασιακή πράξη. Η αντιαρματική τάφρος μετά την Κατοχή
μπαζώθηκεκαι ίχνη της βρίσκονται εκεί που είναι το σημερινό πάρκο
Καραμανλή στις αρχές του οικισμού Πρωτέα.Οι
Γερμανοί φεύγοντας στις 12 Οκτωβρίου 1944 ανατίναξαν το Οχυρό. Σήμερα σώζεται τμήμα
του παλιού Οχυρού. Αλλά και το πρώτο σχολείο που έγινε μετά την Κατοχή έγινε
από ξυλεία που άφησαν οι Γερμανοί στο Οχυρό.
Στη Ραφήνα λοιπόν την περίοδο της
Κατοχής εγκαταστάθηκαν γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα που επέβαλαν διάφορες
απαγορεύσεις και στερήσεις στους κατοίκους. Οι κάτοικοι αντέδρασαν γι αυτό και
το ΕΑΜ αναπτύχθηκε γρήγορα στην περιοχή. Σε απάντηση οι κατοχικές δυναμεις
προχώρησαν σε μπλόκα και συλλήψεις. Στις
12 Ιουλίου 1944 σε ενέδρα στο Πικέρμι σκοτώθηκε ο ΓερμανόςΔιοικητής του «Οχυρού» της Ραφήνας και ο
Γερμανό Λιμενάρχης της Ραφήνας. Η ενέδρα είχε σκοπό να χτυπήσειΓερμανικό όχημα που μετέφερε Έλληνες
αιχμαλώτους και να τους απελευθερώσει. Τα
αντίποινα δεν άργησαν να έρθουν.
Τετάρτη 17Ιουλίου,ανήμερα της Αγίας Μαρίνας, οι Γερμανοί
έκανανμπλόκο στη Ραφήνα και συνέλαβαν
όλους τους άνδρες που τους οδήγησαν στην πλατεία. Στο μπλόκο συνέλαβαν 20
Ραφηνιώτες και τον Πρόεδρο και αναζητούσαν οργανωτικά στελέχη του ΕΑΜ. Όσους δε
βρήκαν συνέλαβαν μέλη των οικογενειών τους. Συνέλαβαν μέχρι την έγκυο γυναίκα
του Γραμματέα του ΕΑΜ Ραφήνας.
Οδήγησαν τους συλληφθέντες στο κτήμα Λεβίδη στην Παλλήνη και τους έστησαν στον
τοίχο της μάντρας για εκτέλεση. Λίγο πριν δοθεί η εντολή να ανοίξουν πυρ
εμφανίστηκε ο Γερμανός υποδιοικητής του Ναυτικού και ματαίωσε την
εκτέλεση.Οι άνθρωποι αυτοί βέβαια δεν
εκτελέστηκαν αλλά βασανίστηκαν και οδηγήθηκαν στο Χαιδάρι, στις φυλακές Αβέρωφ
και στο Γουδί. Σε ανάμνηση του μπλόκου της Ραφήνας ένα πολυβολείο μετατράπηκε
σε εκκλησάκι τιμώντας την Αγία Μαρίνα αφού 17 Ιουλίου που έγινε το μπλόκο
τιμάται η μνήμη της.
Το καίκι που έγινε τραγούδι
Ακόμα πιο σπουδαίο ήταν το δίκτυο διαφυγής που οργανώθηκε απ το λιμάνι της
Ραφήνας προς τις μικρασιατικές ακτές μέσω Τσεσμέ και προς την Αίγυπτο. Τα
δρομολόγια διαφυγής ξεκίνησαν απ τον Ιούνιο του 1941, λίγες μόλις μέρες μετά την είσοδο των Γερμανών στη Ραφήνα.
Τα καίκια της διαφυγής ήταν η "Παναγία", η "Αγία Παρασκευή"
και η "Αγία Κυριακή" που έφταναν μέχρι τις μικρασιατικές ακτές ακόμα
και μέχρι την Αλεξάνδρεια. Η "Αγία
Παρασκευή" με καπετάνιο τον Κώστα Γιαγκουδάκη έκανε δρομολόγια με
προορισμούς κυρίως τη Σάμο, τη Χίο και την Ικαρία.Το "Παναγία" ήταν του Ικαριώτη καπετάνιου
Σταμάτη Τσατρά ο οποίος μέσα στον Ιούνιο του 41 έκανε δυο δρομολόγια στον
Τσεσμέ βοηθώντας τη διαφυγή ελλήνων αξιωματικών και σπουδαίων πολιτικών.
Πιθανολογείται ότι με το δικό του καϊκι διέφυγαν στις 31 Μαρτίου 1942 ο πρώην
πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος με τη γυναίκα του και ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, οι οποίοι
διέφυγαν σίγουρα απ το λιμάνι της Ραφήνας.
Η
"Αγία Κυριακή" ανήκε στον Καρυστινό καπετάνιο Καδή. Το καίκι αυτό της
διαφυγής έμεινε στην ιστορία γιατί έγινε και τραγούδι και τραγουδήθηκε απ τη
Ρένα Κουμιώτη. Ένα τραγούδι που μας δίνει πληροφορίες για την προσφορά του την
περίοδο της Κατοχής. Σύμφωνα με τους στίχους του το δρομολόγιο ήταν Αλεξάνδρεια
-Ραφήνα και μέσα στα αμπάρια του ήταν γεμάτο με παλικάρια. Πατριώτες και
αγωνιστές που προσπαθούσαν να διαφύγουν για να συνεχίσουν τον αγώνα από αλλού.
Το τραγικό με το καίκι αυτό είναι ότι μετά την Κατοχή αφέθηκε στη μοίρα του και
σάπισε στη Ραφήνα, στο μέρος που έγραψε ένα σημαντικό κόμματι της ιστορίας μας
και πρόσφερε ανυπολόγιστη βοήθεια στον αγώνα.
Το λέγαν Άγια
Κυριακή
εκείνο το καΐκι
που στη σκλαβιά, στην κατοχή
δούλευε στη διαφυγή
πάλευε για τη νίκη.
Αλεξάνδρεια - Ραφήνα
πήγαινε τα χρόνια εκείνα
και για μπάρκο μες στ' αμπάρια
είχε όλο παλικάρια.
Τώρα η Άγια Κυριακή
στην αμμουδιά σαπίζει
κι όταν τη βλέπω στο γιαλό
τρέχει το δάκρυ μου θολό
και η καρδιά ραγίζει.
