Υποβρύχιο Παπανικολής

Στην Αδριατική, κυριολεκτικά κάτω απ τη μύτη του ιταλικού στόλου, τα υποβρύχια «Παπανικολής», «Κατσώνης», «Πρωτεύς», «Νηρεύς» και «Τρίτων» λάμπρυναν με τις επιτυχίες τους τις σελίδες της ιστορίας μας.

Η αλαζονεία του Μουσολίνι για τη «Mare Nostum» και την αριθμητική υπεροχή του στόλου του θυμίζει λίγο τους Πέρσες στη Σαλαμίνα. Υποτίμησε κι εκείνος τον αντίπαλο εκτιμώντας εσφαλμένα τις μαχητικές δυνατότητες και τις προθέσεις του. Το ιταλικό ναυτικό όντως υπερείχε αριθμητικά από το δικό μας. Δεν είχε όμως μεγάλες επιχειρησιακές δυνατότητες, ούτε καλή οργάνωση και καλά εκπαιδευμένα πληρώματα. Η υπεροχή των Βρετανών είχε ήδη φανεί και τα ιταλικά πολεμικά ήταν αποκλεισμένα στην Αδριατική γι αυτό και το παιχνίδι θα παιζόταν στον αέρα αλλά κυρίως στα υποβρύχια.
Το ελληνικό ναυτικό αποτελείτο κυρίως από ελαφρά σκάφη, αντιτορπιλικά, τορπιλοβόλα και λίγα υποβρύχια. Κύριοι στόχοι ήταν να προασπιστούν τα Ιόνια νησιά από ενδεχόμενες ιταλικές επιθέσεις ,να επιτηρηθούν οι ιταλικές βάσεις στα Δωδεκάνησα και φυσικά να είναι προστατευμένοι  οι θαλάσσιοι δρόμοι.  Την παρεμπόδιση των ιταλικών θαλάσσιων μεταφορών τις ανέλαβαν τα έξι υποβρύχια του στόλου μας που αν και παλιάς τεχνολογίας στάθηκαν στο ύψος τους και κάτι παραπάνω. Μέσα σε 174 μέρες τα υποβρύχιά μας και τα πληρώματά τους κάτω από εξαιρετικά δυσμενείς συνθήκες κατάφεραν να φέρουν σε πέρας 23 πολεμικές περιπολίες που η καθεμιά διαρκούσε από 7 έως 15  μέρες.
Στην Αδριατική, κυριολεκτικά κάτω απ τη μύτη του ιταλικού στόλου, τα υποβρύχια «Παπανικολής», «Κατσώνης», «Πρωτεύς», «Νηρεύς» και «Τρίτων» λάμπρυναν με τις επιτυχίες τους τις σελίδες της ιστορίας μας. Οι περιπολίες στην Αδριατική ξεκίνησαν με την κήρυξη του πολέμου αλλά οι πρώτες μεγάλες επιτυχίες ήρθαν τέλη Δεκεμβρίου απ τον «Παπανικολή» με κυβερνήτη τον πλωτάρχη  Μίλτο Ιατρίδη. Το υποβρύχιο σύμβολο του αγώνα  θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήρθε για  να πάρει τη ρεβάνς  για τη βύθιση της Έλλης στην Τήνο. Ο Παπανικολής  ήταν ένας μοναχικός λύκος, ένα φάντασμα που εμφανιζόταν εκεί που δεν το περίμενε κανείς. Ήταν ωστόσο παλαιάς τεχνολογίας  και έπρεπε κάθε 10-15 ώρες να αναδύεται γιά να πάρει οξυγόνο ενώ μπορούσε να πάει μόλις μέχρι 30-50 μέτρα βάθος. Στόχος  ήταν η στενή επιτήρηση και περιπολία μπροστά από την είσοδο του κόλπου της Αυλώνας, όπου κατευθύνονταν οι ιταλικές νηοπομπές.

24 Δεκεμβρίου συνεχίζοντας την περιπολία, αντιλαμβάνεται την ύπαρξη νηοπομπής από 12 μεγάλα εμπορικά πλοία και τουλάχιστον 6 αντιτορπιλικά την οποία προστάτευε πλήθος βομβαρδιστικών . Το υποβρύχιο βρισκόταν σε πλήρη ακινησία για να μη γίνει αντιληπτό. Ο Παπανικολής βάλλει εναντίον τους βυθίζοντας στα στενά του Οτράντο   τρία ιταλικά οπλιταγωγά μεταξύ των οποίων το πετρελαιοκίνητο «Antoinetta», αιχμαλωτίζοντας το πλήρωμά του. Στα έγγραφα  που παρέδωσε ο Πλοίαρχος στον Κυβερνήτη του Παπανικολή, υπήρχε και σπουδαιότατη απόρρητη διαταγή των ιταλικών ναυτικών αρχών του Μπρίντιζι  παρέχοντας οδηγίες πλου από το Μπρίντιζι προς την Αυλώνα καθώς και πολύτιμα στοιχεία για την κίνηση των ιταλικών πλοίων στη νότια Αδριατική.  Ο Ιατρίδης κράτησε αιχμάλωτο το εχθρικό πλήρωμα και κατέστρεψε το πετρελαιοκίνητο έτσι  ώστε να μπορέσει να δράσει  στη συνέχεια χωρίς αντίδραση. Μετά την επίθεση υφίσταται αθρόα βολή βομβών. Ευτυχώς όλες εκρήγνυνται σε απόσταση.
25 Δεκεμβρίου, ενώ βρισκόταν εν καταδύσει δυτικά της Κέρκυρας δέχτηκε επιθέσεις εχθρικών αεροσκαφών. Αποφασίζεται να επιστρέψει στο Ναύσταθμο Σαλαμίνας όπου φθάνει στις 08.15 της 27ης Δεκεμβρίου 1940. Από διασταυρωμένες καταθέσεις Ιταλών αιχμαλώτων διαπιστώθηκε ότι στις 24 Δεκεμβρίου 1940 βυθίσθηκε από τορπίλη έξω από την Αυλώνα ιταλικό ατμόπλοιο που μετέφερε το 3ο Τάγμα του 8ου Συντάγματος Πεζικού. Με βάση τις ιταλικές πηγές επρόκειτο για το ατμόπλοιο Firenze.
Τα Ιταλικά ΜΜΕ ωστόσο στα πλαίσια της προπαγάνδας μετέδωσαν  ότι το υποβρύχιο «Παπανικολής» εβυθίσθη. Το υποβρύχιο όμως ήταν ήδη στον Πειραιά. Για το κατόρθωμά του ο κυβερνήτης προβιβάστηκε σε Αντιπλοίαρχο επ’ ανδραγαθία και του απονεμήθηκε το «Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας» (30 Δεκεμβρίου 1940). 17 Απριλίου 1941 το υποβρύχιο Παπανικολής με την αναμενόμενη συνθηκολόγηση πήρε εντολή να διακόψει την περιπολία  στην Αδριατική.
Στη συνέχεια με κυβερνήτη τον αντιπλοίαρχο Αθ. Σπανίδη βύθισε  έξι  ιστιοφόρα  και τη νύχτα 15 προς 16 Ιουνίου 1942 αποβίβασε στην Κρήτη πράκτορες και υλικό ενώ παρέλαβε κομμάντος και 15 Νεοζηλανδούς και τον Ιούλιο αποβίβασε πάλι κομμάντος και υλικό και παρέλαβε 24 Έλληνες και ένα βρετανό αξιωματικό. Αρχές Σεπτεμβρίου αποβίβασε κομμάντος στη Ρόδο με αποστολή την καταστροφή των γερμανικών και ιταλικών αεροπλάνων στα δυο αεροδρόμια της Ρόδου. Η αποστολή πέτυχε αλλά εκτός από δύο Βρετανούς και τον Έλληνα λοχαγό οι άλλοι αιχμαλωτίστηκαν.
Επόμενος κυβερνήτης του θρυλικού υποβρυχίου αναλαμβάνει ο υποπλοίαρχος Νικ. Ρουσσέν. Αποβιβάζει ξανά υλικό στην Κρήτη και βυθίζει ένα φορτηγό ενώ στην Ύδρα μεταξύ άλλων συνέλαβε το υπό γερμανική σημαία ιστιοφόρο «Αγιος Στέφανος» το οποίο με βρετανούς αξιωματικούς οδηγήθηκε στην Αλεξάνδρεια.  Κάτι ανάλογο έγινε στη Ρόδο όπου κατεδύθη παρακολουθώντας τις κινήσεις του ιστιοφόρου το οποίο δεν έφτασε ποτέ στην Αλεξάνδρεια γιατί συνελήφθη από εχθρικές τορπιλακάτους.
Η πορεία του όλο το 1943 συνεχίστηκε με εμβολισμούς και βυθίσεις ιστιοφόρων. Στη Μέση Ανατολή έκανε 10 ακόμα πολεμικές περιπολίες. Επέστρεψε στην Ελλάδα μετά την απελευθέρωση και το 1945 παροπλίσθηκε λόγω παλαιότητας.
Η γέφυρα του Παπανικολή φυλάσσεται στον περίβολο του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδας, ενώ η σημαία του βρίσκεται στη συλλογή του Εθνικού Ιστορικού Μουσείου. Ο θρυλικός πλωτάρχης του Παπανικολή, Μίλτος Ιατρίδης,  βάφτισε την κόρη του Αδριατική!