Το χειμώνα του 1940-41 η Αθήνα έζησε εντονότατα την ατμόσφαιρα του πολέμου. Οι αδιάκοποι όσο και τρομακτικοί ήχοι των σειρήνων παράλληλα με τους κρότους των αντιαεροπορικών πυροβόλων και τη θέα των ιταλικών αεροπλάνων που πετούσαν σε χαμηλό ύψος, έκαναν το φόβο ακόμα μεγαλύτερο. Η αναστάτωση των πρώτων ημερών της ιταλικής κατοχής όσον αφορά την αυτοπροστασία υπήρξε κατά ένα περίεργο τρόπο ευεργετική αφού οργάνωσε την άμυνα των Αθηναίων. Η Αθήνα δεν ήταν τελείως απροετοίμαστη όσον αφορά την παθητική αεράμυνα. Είχε προηγηθεί μια ενδιαφέρουσα και αθόρυβη προεργασία.
Η κυβέρνηση Μεταξά αναμένοντας την εμπλοκή της Ελλάδας στο Β.Π.Π, γιατί η εμπλοκή της Ελλάδας δεν αποφασίστηκε προφανώς το ξημέρωμα της 28ης Οκτωβρίου, υποχρέωσε με νόμο να κατασκευαστούν καταφύγια στα υπόγεια σπιτιών, πολυκατοικιών, δημοσίων κτηρίων και στο εσωτερικό λόφων περιμετρικά της Αθήνας. Έτσι υπόγεια αντιαεροπορικά καταφύγια της εποχής του πολέμου, κατασκευασμένα είτε από την κυβέρνηση Μεταξά, είτε από τις δυνάμεις κατοχής αργότερα, υπάρχουν στην Αθήνα (Λυκαβηττός, Αρδηττός, Πολύγωνο, κ.α.), στον Πειραιά (Προφ. Ηλίας, Καστέλα, Δραπετσώνα κ.α.), στα νότια προάστια (Ελληνικό, Βούλα, Γλυφάδα), στα βόρεια (Κηφισιά, Παπάγου, Ψυχικό), στο Σούνιο, στη Ραφήνα και γενικότερα σε όλη την Ελλάδα.
Το κρατικό και ιδιωτικό ενδιαφέρον ήταν έντονο γι αυτό και τα αποτελέσματα ήταν εξαιρετικά. Χάρη στο νόμο «περί υποχρεωτικών καταφυγίων» για τις νέες οικοδομές τριών ορόφων και πάνω, η πρωτεύουσα βρέθηκε απ τις πρώτες κιόλας μέρες να έχει πάνω από 2000 ιδιωτικά καταφύγια που είχαν αρχίσει να κατασκευάζονται απ το 1936. Ανάμεσα σ” αυτά τα καταφύγια υπάρχουν μερικά όπως της «Μεγ. Βρετανίας», του «Μεγάρου της Εθνικής Ασφαλιστικής», της «Τραπέζης της Ελλάδος» του «Μετοχικού Ταμείου Στρατού» ακόμα και το υπόγειο του «Μεγάρου του Αρείου Πάγου» που ικανοποιούσαν όλους τους όρους αρτιότητας και εξασφάλιζαν προστασία σε χιλιάδες άτομα.
Αλλά υπάρχουν και καταφύγια απροσδόκητα. Το κοσμικό καμπαρέ «Αρτζεντίνα» με την…ετερόκλητη και ποικίλη πελατεία που έβρισκε θέαμα και παράλληλα ασφάλεια. Ασφαλή καταφύγια ήταν και οι αίθουσες υπόγειων κινηματογράφων. Η πελατεία του «Ρεξ», του «Σινεάκ» και του «Αστέρα» δεν είχε λόγους να μετακινηθεί σε περίπτωση συναγερμού ενημερώνοντας κάπως έτσι το κοινό τους: «Το ΣΙΝΕΑΚ ανακοινοί ότι λόγω της θέσεως της αιθούσης του παρέχει πάσαν δυνατήν ασφάλειαν εις περίπτωσιν βομβαρδισμού». Ακόμα και οι «υπόγειοι παράδεισοι» στα πέριξ της Ομονοίας που οι οικογενειάρχες και οι ευυπόληπτοι πολίτες έστρεφαν το βλέμμα απ” την άλλη πλευρά, ζητούσαν εκεί πρόθυμα τη φιλοξενία τους σε ώρες συναγερμών. Μέχρι και ινστιτούτα ομορφιάς χρησιμοποιούσαν την ασφάλεια ως διαφήμιση. «ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ. Έχουμε την τιμή να πληροφορήσουμε την αξιότιμον πελατείαν μας ότι στο οίκημα μας υπάρχει το τελειότερο και ασφαλέστερο καταφύγιο των Αθηνών και γι” αυτό οι εργασίες μας εξακολουθούν με κάθε άνεση και ασφάλεια. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΑΛΛΟΝΗΣ Μme KETTY, Ερμού 42.» Παράλληλα εφημερίδες της εποχής προβάλουν το θέμα με ιδιαίτερο χιούμορ «Πρόχειρα καταφύγια σκάπτονται και εις την πλατείαν Συντάγματος, εις το βάθος του κήπου, όπου είχον φυτευθεί άλλοτε πατάτες. Επίσης και εις άλλας πλατείας των Αθηνών, του Πειραιώς και των προαστίων».
Πέραν των δημοσίων καταφυγίων όμως υπήρχαν και τα ιδιωτικά-οικογενειακά που ο αριθμός τους έφτανε τις 12.000 σε όλη την Αθήνα. Σ” αυτή την περίπτωση έγιναν μετασκευές υπόγειων και ισόγειων δωματίων. Σε πολλές πολυκατοικίες υπήρχε στην είσοδο επιγραφή που έλεγε ότι η πολυκατοικία διαθέτει καταφύγιο. Για το εγχείρημα αυτό επιστρατεύτηκαν χιλιάδες μηχανικοί που εγκαταστάθηκαν σε αστυνομικά τμήματα παρέχοντας δωρεάν κατασκευαστικές οδηγίες καθώς και οδηγίες για μετασκευή υπόγειων χώρων σε ασφαλή καταφύγια. Κάθε είδους στενωπός και κάθε υπόγειο πέρασμα ανεξάρτητα απ τη χρήση του χρησιμοποιήθηκε στον αγώνα για την προστασία των πολιτών και για την προώθηση της Αντίστασης αφού έκρυβαν και παράνομο υλικό. Έτσι κάθε λογής υπόγειες στοές ανακατασκευάστηκαν και επενδύθηκαν με οπλισμένο σκυρόδεμα σώζοντας έτσι τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων. Υδραγωγεία, οστεοφυλάκεια, σπήλαια, στοές και αγωγοί μετατράπηκαν για τις ανάγκες του πολέμου σε δρόμους διαφυγής από τα μπλόκα, σωτήριες λύσεις για όσους ξέμεναν στους δρόμους της Αθήνας μετά το όριο της νυχτερινής απαγόρευσης, αποτέλεσαν λύσεις ανάγκης τις ώρες των συναγερμών και των βομβαρδισμών, ακόμα και ως κρύπτες ανθρώπων που είχαν βγει στην παρανομία.
Η σύσταση για την επικόλληση χάρτινων ταινιών και υφασμάτων στα παράθυρα των σπιτιών για να μη φαίνεται φως τη νύχτα είχε κι αυτή ζωηρότατη απήχηση αφού οι διαφημίσεις έδιναν κι έπαιρναν. Τα σχέδια ήταν πολλά. Ελληνικές σημαίες, επιγραφές, συνθήματα κτλ. Οι προθήκες του ζαχαροπλαστείου «Ζώναρς» για παράδειγμα εμφάνιζαν ένα τεράστιο σήμα της Εθνικής Νεολαίας και ένα αεροπλάνο. Φυσικά υπήρχαν και διαφημίσεις. «Αντιαεροπορικά υφάσματα πλήρους σκοτασμού δια τα παράθυρα σας θα βρήτε εις το κατάστημα Ρυθμός, Βουλής 22″.
Ένα απ τα πιο γνωστά καταφύγια της Αθήνας ήταν το καταφύγιο του Λυκαβηττού που κατασκευάστηκε το 1936 κοντά στη σπηλαιοεκκλησιά των Αγ. Ισιδώρων. Εκτείνεται σε βάθος 100μ. μέσα στο βράχο. Έχει δύο εισόδους που κατέληγαν σε μεγάλη κεντρική αίθουσα στην οποία στεγάστηκε το Αρχηγείο Αντιαεροπορικής Άμυνας στη διάρκεια του πολέμου. Η αρχική του χρήση ήταν στρατιωτική αφού εκεί εγκαταστάθηκε αρχικά η Υπηρεσία Επιτήρηση Συναγερμού Αέρος Θαλάσσης και ο Σταθμός Ασυρμάτου της διέυθυνσης Ραδιοτηλεγραφικής Υπηρεσίας του Πολεμικού Ναυτικού. Ο χώρος σήμερα ανήκει στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη και τα κλειδιά του λέγεται ότι βρίσκονται στο Α.Τ Κολωνακίου!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου