Το ιστορικό ναυάγιο Μέντωρ

Ο «Μέντωρ» ήταν ένα απ’τα πιο ιστορικά σκαριά που του έλαχε ο κλήρος να είναι το μπρίκι εκείνο που μετέφερε απ τον Πειραιά στην Αγγλία ένα μεγάλο τμήμα των αρχαιολογικών θησαυρών που ο Έλγιν είχε αφαιρέσει απ τα ελληνικά μνημεία.

Ο «Μέντωρ» ήταν ένα απ” τα πιο ιστορικά σκαριά που του έλαχε ο κλήρος να είναι το μπρίκι εκείνο  που μετέφερε απ τον Πειραιά στην Αγγλία ένα μεγάλο τμήμα των αρχαιολογικών θησαυρών που ο Έλγιν είχε αφαιρέσει απ τα ελληνικά μνημεία.  Μιλάμε για 17 κιβώτια με τμήματα κυρίως απ τη ζωφόρο του Παρθενώνα, ανάγλυφα του ναού της Απτέρου Νίκης, μεμονωμένα τμήματα αγαλμάτων και τμήματα μαρμάρινων στηλών.  Στο φορτίο μεταξύ άλλων υπήρχαν και πάπυροι με ιερογλυφική γραφή.
Το σκάφος ξεκίνησε  απ τον Πειραιά στις 16 Σεπτεμβρίου 1802 με καπετάνιο τον «Captain Eglen» και 12 άτομα πλήρωμα με πρώτο σταθμό τη Μάλτα και προορισμό την Αγγλία. Την επόμενη μέρα παρασύρθηκε από δυνατούς ανέμους  στο Ταίναρο,  κοντά στον Αυλέμονα Κυθήρων, χτύπησε στα βράχια και βυθίστηκε. Λίγο μετά το ναυάγιο ξεκίνησαν οι προσπάθειες για ανέλκυση του φορτίου. Τα συμβόλαια που έγιναν τότε με τους δύτες υπάρχουν και είναι πολύτιμα ιστορικά τεκμήρια. Το βάθος του ναυαγίου ήταν 22-24μ. Ο Έλγιν στάθηκε τυχερός γιατί η Ελλάδα, την οποία αποφάσισε να κατακλέψει, ήταν ναυτική χώρα και είχε δύτες που μπορούσαν να κατέβουν σε τέτοιο βάθος εκείνη την εποχή.  Ωστόσο η τρίχρονη προσπάθειά του  για την απελευθέρωση των κιβωτίων και την ανέλκυση του φορτίου  προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο σκαρί του καραβιού και σημαντική φθορά στα γλυπτά.
Περίπου 180 χρόνια αργότερα, τον Ιούλιο του 1980  δεκαμελής ομάδα του Ινστιτούτου Ενάλιων Αρχαιολογικών Ερευνών ξεκίνησε επιστημονικά αυτή τη φορά την υποβρύχια ανασκαφή σε ένα βυθό επικλινή και λασπώδη. Οι δύτες βρέθηκαν μπροστά σε αιχμηρά μεταλλικά αντικείμενα που προφανώς ήταν ότι είχε απομείνει απ το σκαρί του σκάφους. Έγιναν μικρές δοκιμαστικές τομές ώστε να γίνει συλλογή στοιχείων για την κατασκευή του καραβιού και να ερευνηθεί η πιθανότητα ύπαρξης αντικειμένων μέσα στο ναυάγιο. Για την υποβρύχια ανασκαφή χρησιμοποιήθηκε αναρροφητήρας . Έτσι η πίεση παρέσυρε την άμμο, τα φύκια και τις μικρές πέτρες. Απο κεί φάνηκε ότι η αριστερή πλευρά του σκάφους είχε θαφτεί στο βυθό άρα λογικά κατά τη βύθιση το σκάφος έστρεφε όλο αριστερά γι αυτό και η πλευρά  αυτή διατηρήθηκε θαμμένη. Εκεί βρέθηκαν οι μεταλλικοί σύνδεσμοι που συνέδεαν την καρίνα με την υπόλοιπη κατασκευή.  Η δεξιά πλευρά λογικά καταστράφηκε με το χτύπημα στα βράχια.  Με τον αναρροφητήρα βρέθηκαν επίσης δεκάδες μικρά σφαιρικά κομμάτια διαμέτρου 1,5 εκ. Πιθανότατα ήταν βόλια. Άρα ο «Μέντωρ» ήταν οπλισμένος και σε επιφυλακή ώστε να αντιμετωπίσει πιθανή επίθεση πειρατών.
Στον επόμενο κύκλο ερευνών τα τελευταία χρόνια, τα αποτελέσματα των οποίων ανακοινώθηκαν πρόσφατα απ την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων, τα ευρήματα ήταν αιγυπτιακής προέλευσης. Άρα επιβεβαιώνεται και η φήμη που έλεγε ότι μεταξύ άλλων μετέφερε και παπύρους με ιερογλυφική γραφή.  Οι αρχαιολόγοι επικεντρώθηκαν κυρίως στην πρύμνη  όπου βρήκαν μεταξύ άλλων όργανα ναυσιπλοίας, όπλα, σχιστολιθικές πλάκες με απολιθώματα ιχθύων και αρχαία νομίσματα.  Στην πλώρη βρέθηκαν θραύσματα από ανάγλυφα αιγυπτιακής προέλευσης. Το ένα πιθανότατα είναι τμήμα μνημειώδους επιγραφής που μπορεί να αναφέρεται στο θεό Ρα και χρονολογείται στην περίοδο του Νέου Βασιλείου(1295-1069π.Χ). Το άλλο είναι τμήμα κοιλίας φαραωνικού αναγλύφου προγενέστερο του προηγούμενου.  Το ανάγλυφο φέρει ζώνη και εγχειρίδιο.
Τα κιβώτια με τις αρχαιότητες που ανασύρθηκαν απ” το βυθό της Λακωνίας έφτασαν μετά από πολλές  περιπέτειες στο Λονδίνο. Από κει μεταφέρθηκαν σε διάφορες αποθήκες, αφού ο Λόρδος Έλγιν είχε χάσει την περιουσία του, εξαιτίας των τεράστιων χρηματικών ποσών που δαπάνησε για συνεργεία, για τη μεταφορά των γλυπτών και για τις δωροδοκίες των Τούρκων αξιωματούχων με αποτέλεσμα τα αριστουργήματα της κλασικής τέχνης να μην έχουν στέγη και να είναι εκτεθειμένα για καιρό. Έτσι ύστερα από την υποθήκευση της συλλογής του από το Βρετανικό κράτος, πούλησε τα Γλυπτά του Παρθενώνα στη Βρετανική Κυβέρνηση, η οποία και τα μετέφερε το 1816 στο Βρετανικό Μουσείο με δαπάνη του Sir Jozeph Duveen.